W Polsce istnieje około 3 milionów osób uzależnionych od alkoholu, co wpływa na całe rodziny. Dorosłe Dzieci Alkoholików to osoby, które dorastały w rodzinach zmagających się z problemem alkoholowym. Doświadczenie to, bez względu na to, czy problem dotyczył jednego czy obu rodziców, pozostawia trwałe ślady. Dzieci z takich rodzin często borykają się w dorosłości z problemami emocjonalnymi, trudnościami w relacjach interpersonalnych oraz radzeniem sobie w sytuacjach stresowych.
Co to jest syndrom DDA?
Syndrom DDA nie jest formalnie uznany w medycynie jako odrębna jednostka chorobowa i nie znajduje się w klasyfikacjach takich jak ICD czy DSM. Jednakże, w oparciu o praktykę terapeutyczną i obserwacje społeczne, można zidentyfikować pewne cechy i zachowania charakterystyczne dla osób dorastających w rodzinach alkoholowych, które określane są mianem „syndromu Dorosłego Dziecka Alkoholika”.
W latach 70-tych psychologowie zdefiniowali charakterystykę dzieci z rodzin alkoholowych, a obserwacje terapeutów i uczestników grup wsparcia, takich jak AA, potwierdziły istnienie wspólnego wzorca cech i zachowań. Historia DDA w Polsce sięga lat 80-tych, kiedy to zaczęły powstawać pierwsze grupy samopomocowe.
Dzieci i młodzież wychowujące się w rodzinach alkoholowych doświadczają lęku, niepewności, napięcia, wstydu oraz poczucia niższości, izolacji i osamotnienia. Dzieciństwo w takim środowisku to ciągłe rozczarowania i straty, pogarszająca się sytuacja materialna rodziny, brak zainteresowania ze strony rodziców, skoncentrowanych na alkoholu. Dziecko pozostaje z niespełnionymi potrzebami bezpieczeństwa, akceptacji, bycia ważnym, co prowadzi do wniosku, że problem leży w nim samym.
Dorosłe Dzieci Alkoholików często mają trudności z dostępem do własnych emocji, wynikających z reguł panujących w rodzinie alkoholowej: „trzy razy nie” – nie warto ufać, mówić, czuć. Te zasady dają rodzicom iluzję kontroli i bezkarności, a dzieciom – możliwość odcięcia się od bolesnych emocji i utrzymania pozorów normalności. Więcej informacji na: https://gabinetchirurgiczny.com/blog/dda-dorosle-dzieci-alkoholikow-co-to-jest-objawy-oraz-syndrom-dda/.
Wiele osób z rodzin alkoholowych pozostaje w pętli autodestrukcyjnych wzorców zachowań, które były mechanizmami przetrwania w dzieciństwie, ale stają się destrukcyjne w dorosłości. Syndrom DDA może prowadzić do poważnych problemów psychologicznych, zaburzeń osobowości, lękowych, afektywnych, depresyjnych, psychosomatycznych.
Rozpoznawanie Syndromu DDA: Charakterystyczne Objawy
Syndrom DDA charakteryzuje się ustalonymi, powtarzalnymi wzorcami zachowania, które są reakcją na traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa. Należy jednak zaznaczyć, że nie każde dziecko z rodziny alkoholowej będzie wykazywać objawy DDA w dorosłości. Niektóre dzieci, określane jako „dzieci elastyczne”, są bardziej odporne na psychiczne urazy i potrafią izolować się od rodzinnych problemów.
Warto podkreślić, że poniższe cechy nie są podparte solidnymi podstawami naukowymi, ale często odzwierciedlają doświadczenia osób wychowanych w rodzinach alkoholowych:
- Lęk przed utratą kontroli, emocjami, konfliktami i zmianami.
- Impulsywność.
- Nadmierne poczucie odpowiedzialności i pragnienie kontroli lub trudności z przyjmowaniem odpowiedzialności za swoje działania.
- Poczucie winy w wielu sytuacjach.
- Trudności z odprężeniem się, zabawą i odczuwaniem przyjemności.
- Wysoki samokrytycyzm.
- Skłonność do kłamstwa bez wyraźnego powodu.
- Poniżanie siebie w relacjach seksualnych i problemy w związkach intymnych.
- Tendencja do postrzegania siebie jako ofiary.
- Obawa przed utratą kontroli.
- Umiejętność przetrwania w trudnych sytuacjach.
- Skłonność do wchodzenia w relacje, w których pełni się rolę powiernika lub ratownika, co może prowadzić do podporządkowania swojego życia innym.
- Silna potrzeba akceptacji.
- Przewlekłe cierpienie związane z wydarzeniami z przeszłości.
Fizyczne objawy mogą obejmować zawroty głowy, omdlenia, drżenie rąk i ciała w sytuacjach stresowych, nieuzasadnione bóle głowy, zwiększoną potliwość, tachykardię i uczucie kołatania serca.
Role Przyjmowane przez Osoby z Syndromem DDA
W rodzinach z problemem alkoholowym, dzieci często przyjmują specyficzne role, które pomagają im przetrwać w tym dysfunkcjonalnym środowisku. Te role często wpływają na to, jak będą radzić sobie w dorosłym życiu.
Bohater Rodzinny: Zwykle najstarsze dziecko, które przejmuje na siebie wiele obowiązków. Jest wzorowym uczniem, opiekuje się młodszym rodzeństwem, rezygnuje z własnych przyjemności, aby pomagać rodzicom. Ukrywa swoje uczucia, ponieważ wstydzi się ich, często zachowując się jak dorosły w rodzinie.
Niewidzialne Dziecko: Tworzy własny świat fantazji, izoluje się od rówieśników, ma problemy ze snem i niską odporność. Jest często smutne i poważne, doskonale przestrzega „reguły 3 razy nie”.
Kozioł Ofiarny: Na nim wyładowywane są rodzinne emocje. Często obwiniany i poniżany, boryka się z fałszywymi oskarżeniami o trudności wychowawcze. Może sięgać po używki i charakteryzuje się buntem przeciw zasadom.
Maskotka/Błazen: Staje się rozśmieszającym elementem rodziny, często niedostrzeganym w swojej powadze. Traci zdolność do rozróżnienia, co jest ważne, a co nie.
Jak Dorosłe Dzieci Alkoholików Postrzegają Świat
Dorosłe osoby wychowane w alkoholowych rodzinach ponoszą wysokie emocjonalne koszty, które wpływają na jakość ich życia społecznego, zawodowego i rodzinnego, a także na zdrowie fizyczne. Choć często nie zdają sobie sprawy, mają cechy i umiejętności wykształcone w trudnym dzieciństwie, które stanowią ich siłę. W dorosłości, często dopiero w trakcie terapii, odkrywają te zasoby jako swoje mocne strony.
Zdolności Rozwijane przez Dorosłe Dzieci Alkoholików
Dorastając w rodzinach z problemem alkoholowym, dzieci często muszą samodzielnie zaspokajać swoje potrzeby, organizować codzienne życie i ukrywać rodzinne problemy. Choć w dorosłości może to prowadzić do trudności z zaufaniem, jednocześnie kształtuje w nich dużą samodzielność i zaradność.
Te dzieci zazwyczaj rozwijają zdolność adaptacji do różnych sytuacji, wynikającą z licznych wyzwań, z jakimi musiały sobie radzić. Jako dorośli, łatwo dostosowują się do nowych warunków, co jest szczególnie przydatne w sytuacjach kryzysowych. Mają zdolność do zachowania spokoju i skutecznego działania w obliczu trudności.
Często wykazują się wrodzonym instynktem dostrzegania zagrożeń, co wynika z wychowania w niestabilnym środowisku. Są czujni, szybko reagują na potencjalne niebezpieczeństwa, co czyni ich cennymi w sytuacjach wymagających szybkiej reakcji. Ich dobrze rozwinięte umiejętności organizacyjne i przygotowanie na różne scenariusze sprawiają, że są cenionymi towarzyszami w podróży czy pracy, chociaż ta nadmierna kontrola może być także obciążająca.
Terapia dla Dorosłych Dzieci Alkoholików
Podjęcie terapii jest kluczowe, chociaż badania pokazują, że wiele osób decyduje się na nią dopiero w wieku około 35-40 lat. Rekomendowana jest psychoterapia indywidualna, choć skuteczne mogą być również terapie grupowe, które oferują zrozumienie i wsparcie od osób z podobnymi doświadczeniami.
W trakcie terapii indywidualnej pacjenci często po raz pierwszy opowiadają o swoich dziecięcych traumach osobie z zewnątrz, co jest ważnym krokiem w procesie leczenia. Terapia pomaga uporządkować i nazwać doświadczenia z dzieciństwa, zwiększa samoświadomość i zrozumienie własnej osoby. Uczy również, jak inaczej reagować na obecne sytuacje, nie powielając schematów z przeszłości. Pomaga w odzyskaniu godności, trafnym odczytywaniu własnych potrzeb i uczuć, oraz uznawaniu ich ważności.
Terapia grupowa oferuje uzdrawiającą moc dzielenia się doświadczeniami z osobami, które mają podobne problemy i emocje. Otwarta rozmowa w bezpiecznym środowisku, bez obawy o ocenę czy niezrozumienie, oraz jednorodność grupy tworzy atmosferę zrozumienia, bezpieczeństwa i wsparcia.