Czy sarkazm i ironia znaczą to samo? Jak je od siebie odróżnić w sytuacjach, kiedy wydają się bardzo podobne, a jednak odnosimy wrażenie, że nasycenie złośliwością czy negatywną wymową jest tutaj jednak inne? Podpowiadamy!
Co to jest ironia – przykłady?
Żeby dobrze zrozumieć różnicę miedzy tymi dwoma pojęciami, najpierw trzeba im się przyjrzeć osobno. Co to jest ironia? Ze starogreckiego „eriomeia” – kpina, jest to wypowiedź, która przy pomocy pozornej aprobaty i zgadzania się z jakąś rzeczą, niesie w sobie ukrytą kpinę lub szyderstwo. Najczęściej ironia formułowana jest w wypowiedzi tak, że nie do końca wiemy, czy mówca rzeczywiście się z nami zgadza, czy jednak żartobliwie lub celowo z nas kpi. Bardzo często do ironicznych wypowiedzi zalicza się krótkie, charakterystycznie akcentowane wtrącenia.
Przykłady wtrąceń ironicznych:
„Oczywiście” – wymawiane z przedłużeniem głoski „o”
„Doprawdy?”
„Niewątpliwie”
„Z pewnością”
„Tak, tak” – brzmiące jak „yhy…jasne”
Przykłady ironii w rozmowie:
„Mój ty bohaterze!” – wypowiedziane do męża, który po pół roku odwlekania wreszcie wbił gwóźdź w ścianę i zawiesił obraz
„Gotujesz najlepiej na świecie!” – w sytuacji, w której kobieta podała na obiad mrożoną pizzę.
„Nie, skąd, wcale nie wyglądasz na zmęczoną” – do kogoś, kto ledwo otwiera oczy po trzech nocach bez snu.
„Wow, ale u Ciebie czyściutko!” – rzucone z uśmiechem po wejściu do pomieszczenia, w którym panuje bałagan
Ironia charakteryzuje się sprzecznością między tym, co słyszymy, a w jaki sposób i z jaką intonacją jest to wymawiane. Odbiorca w tym przypadku natychmiast słyszy różnicę i traktuje taką odpowiedź (bardzo słusznie!) jako dowcip, kpinę, parodię lub czytelną drwinę. Najczęściej ironia pełni rolę satyryczną, okazuje dystans wobec wypowiedzi drugiego człowieka, urozmaica przemową, zaciekawia i daje do myślenia, ale też wzmacnia argumenty i pozwala śmiać się z samego siebie, kiedy używamy jej w kontekście opowiadania o swoim życiu (wówczas nosi miano autoironii).
Co to jest sarkazm – przykłady
To, co najbardziej różni sarkazm od ironii tkwi w natężeniu emocjonalnym tego pojęcia. Co to jest sarkazm? W największym uproszczeniu sarkazm do mocno spotęgowana ironia, którą wykorzystuje się po to, żeby komuś „dopiec”. Sarkazm ma w sobie dużo ładunku negatywnego, złośliwego i krytycznego i często stanowi znacznie więcej niż tylko podkpiwające wtrącenie. Mało tego, sarkazm często w intencji osoby, która go używa ma dokładnie takie samo znaczenie, jak wypowiadane słowa. Można powiedzieć, że jest krytyką wprost – mocniejszą od ironii i bardziej dosłowną.
Przykłady wypowiedzi sarkastycznych:
„Niesamowite, no ty naprawdę jesteś w tej dziedzinie ekspertem!” – mówione od osoby, która wypowiada się w temacie, o którym nie ma zielonego pojęcia.
„Jestem pod wrażeniem… zrozumiałeś! Szok, a to było przecież takie trudne” – do osoby, która głowiła się nad jakąś bardzo prostą czynnością, np. jak otworzyć pralkę.
„Rewelacyjnie wykonałeś ten skręt Staszku, po prostu nie mogłeś tego zrobić lepiej. Wyjazd marzeń.” – do mężczyzny, którego samochód właśnie leży w rowie.
„Nie dostałeś awansu? No co za szok, naprawdę nie spodziewałam się tego, to prawdziwa niespodzianka, och!” – kręcąc głową i robiąc wielkie oczy tak, że od razu wiadomo, że to było jasne, że awansu nie dostanie.
„Serio jesteś taka ograniczona, czy tylko udajesz?” – sarkazm wprost, be wysilania się.
„Jeszcze tego mi brakowało, twoje towarzystwo jest dla mnie marzeniem” – do osoby, która właśnie przekroczyła próg pomieszczenia
Sarkazm w czarnym humorze, na przykładzie osoby, której nie lubimy:
„– Myślałam, że umrę ze strachu!
– Och, poważnie? Co ci przeszkodziło?”
„Sarkazm to najniższa forma dowcipu, za to najwyższa forma inteligencji” – to cytat Oscara Wilde’a, który dla wielu osób stanowi powód do tego, żeby ćwiczyć sarkastyczne wypowiedzi zupełnie tak, jakby trenowało się umysł. Oczywiście sarkazm wymaga inteligencji, ale jego główną wadą jest to, że zwyczajnie rani ludzi – dobrze o tym pamiętać!
Warto wiedzieć: nadużywanie sarkazmu bardzo często prowadzi do urażenia osoby, w kierunku której formułujemy wypowiedź nacechowaną taką nieuprzejmością. Niektórzy uwielbiają sarkazm (głównie w książkach, bo wtedy nie dotyczy ich personalnie!), ale trzeba mieć świadomość tego, że ciągłe używanie sarkazmu bardziej odsunie od nas ludzi niż pomoże budować cenne i długofalowe relacje. Na dłuższą metę ciężko jest pałać sympatią do kogoś, kto obniża pewność siebie drugiego człowieka i jest dla niego złośliwy, a wręcz niszczący. Powstaje tu silne wrażenie „pozjadania wszystkich rozumów”, co wprost generuje problemy w komunikacji i niechęć do przebywania w towarzystwie takiej osoby.
Jak wyczuć sarkazm?
Sarkazm w wypowiedzi zwykle wyczuwa się odruchowo i nawet nie trzeba się tej sztuki szczególnie uczyć. To zdanie, lub kilka zdań, które wprost odczuwa się jako mało grzeczne, uszczypliwe, nierzadko złośliwe i często też traktowane jako coś, co wykazuje brak kultury rozmówcy, nawet jeśli nie zawiera w sobie nawet jednego przekleństwa!
Ważne: lekko zakamuflowany przytyk, jaki zwykle jest sarkazm, jasno przekazuje negatywne intencje i tym samym boli bardziej niż prawda powiedziana prosto w oczy. To niemiłe „coś” wyczuwa się w sarkastycznych wypowiedziach od razu!
Czy sarkazm to złośliwość?
Tak, sarkazm zdecydowanie stanowi pewną formę złośliwości, która może być nacechowana negatywnie lub bardzo negatywnie. W zdecydowanej większości przypadków autor wypowiedzi sarkastycznej miał na celu mocne zakpienie z drugiej osoby, wytknięcie jej czegoś oraz wlanie w rozmowę goryczy podszytej krytyką. Sarkazm nie musi być przy tym wulgarny, albo szczególnie mocny – sam w sobie jest na tyle nacechowany złośliwością, że po prostu sprawia przykrość.
Jak reagować na sarkastyczne wypowiedzi?
Trudno jest dobrze zareagować na użytą wobec siebie, sarkastyczną wypowiedź. Można ją zignorować, nie dając mówcy pola do użycia kolejnej złośliwość, albo wdać się w sprzeczkę, która prawdopodobnie skończy się jeszcze gorzej. Dobrym wyjście może być zastanowienie się, dlaczego ktoś użył sarkazmu tak, a nie inaczej i czy celowo chciał urazić, czy tylko się przed kimś popisuje? Warto też zapytać o to wprost. „Popisujesz się przed nimi, czy po prostu lubisz mnie ranić?” – taka reakcja może wytrącić sarkastę z rytmu, ale istnieje też ryzyko, że doda mu energii do kolejnej kpiny. Jeśli jesteś w stanie – również użyj ciętej riposty, nie oszczędzając rozmówcy, tak, że odechciało mu się następnej próby. Absolutnie nie powinniśmy się cudzym sarkazmem podłamywać – to może być woda na młyn dla kogoś, kto wyczuje w nas słabość.
Jak walczyć z sarkazmem u siebie?
Sarkazm może i wskazuje, że jesteś inteligentny i potrafisz szybko konstruować cięte, nieprzyjemne wypowiedzi, ale zdecydowanie nie sprzyja kontaktom z ludźmi. Jeśli ktoś dał Ci do zrozumienia, że ze złośliwościami przesadzasz i chcesz nad tym zapanować, zacznij od prostych rzeczy:
Zanim coś powiesz – pomyśl! Policz do dziesięciu i zastanów się, czy na pewno zdanie, którego chciałeś użyć jest dobrym pomysłem?
Zapytaj siebie, jak poczułbyś się, gdyby ktoś powiedział do Ciebie to, co sam zamierzałeś wypowiedzieć. Czy to by Cię zraniło? Zepsułoby Ci dzień? Jeśli tak – odpuść.
Spróbuj powiedzieć coś miłego (szczerze!) osobom, wobec których ostatnio nadużyłeś sarkazmu. Niech to będzie coś prostego: „Fajne spodnie”, „Niezły ten pasek, skąd masz?”, „Dobrego dnia”.
Naucz się prawić komplementy – każdy człowiek ma w sobie coś, co możesz skomplementować. To posłuży komunikacji o wiele lepiej niż kolejny kąśliwy przytyk
Zacznij mówić „dzień dobry” obcym ludziom – na ulicy. Uśmiechnij się do tego i zwróć uwagę na ich reakcję. 99% zrobi to samo i poprawisz i sobie i im nastrój.
Ugryź się w język przed próbą wymówienia rewelacyjnej wg Ciebie riposty.
Pomóż komuś bezinteresownie. Starsza sąsiadka nie potrzebuje czasem wniesienia jej na piętro cięższych zakupów? To ćwiczenie pozwala dostrzec innych i ich problemy, pobudzi Twoją empatię.
Czy sarkazm i ironia to to samo?
Podsumowując, czy sarkazm i ironia to to samo? Tak i nie! Ironia to delikatniejsza i bardziej zawoalowana uszczypliwość, która wcale nie musi być nacechowana negatywnie. Sarkazm to ironia pomnożona razy dziesięć: jasna, czytelna, pełna złych emocji, które czuje się od razu. Sarkazm zawsze też niesie za sobą ładunek negatywny, sprawia przykrość, a czasem wręcz rani drugiego człowieka.