O ile nazwa kwasów Omega 3 i Omega 6 jest większości z nas doskonale znana i wiemy, jak cenne dla zdrowia jest spożywanie zawierających je produktów, o tyle, samo pojęcie kwas oleinowy nie zawsze kojarzy nam się natychmiast. Tym bardziej warto wiedzieć, że kwas oleinowy to nic innego jak kwas Omega-9, którego właściwości zdrowotne również są dla naszego zdrowia bezcenne.
Czym jest kwas oleinowy? Kwas oleinowy wzór
Żeby zrozumieć czym jest kwas oleinowy należy wiedzieć, jakie są chemiczne różnice między Omegą 9, a Omegami 3 i 6. Przede wszystkim Omega 9 to tzw. jednonienasycony kwas oleinowy, co w skrócie znaczy, że posiada on przy swoim dziewiątym atomie węgla wyłącznie jedno podwójne wiązanie.
Kwas oleinowy wzór: C18H34O2 (inny wariant wzoru to C17H33COOH)
Co ważne: kwas ten nie stanowi niezbędnego kwasu tłuszczowego, a w naszym organizmie jest produkowane z innych kwasów tłuszczowych. Znaczy to tyle, że ludzki organizm produkuje go na bieżąco, chociaż w różnych ilościach zależnie od wieku i stanu zdrowia. Ilości te zwykle nie są na tyle wystarczające, by móc cieszyć się wszystkimi zdrowotnymi efektami jego działania, dlatego właśnie sięga się po rożne produkty zawierające Omegę 9, tak by móc te niedostatki uzupełnić. Oczywiście, ponieważ organizm produkuje ten kwas, to jego niedobór nam nie grozi, co nie zmienia faktu, że wzbogacanie diety i produkty z większą zawartością kwasu oleinowego, jeszcze lepiej wpływa na nasze zdrowie.
W jakich produktach jest kwas oleinowy?
Najbardziej naturalnymi produktami, jakich jest kwas oleinowy są oczywiście tłuszcze. Wśród nich zdecydowany prym wiedzie oliwa z oliwek (do 80% zawartości Omega 9) oraz tran. Dodatkowo kwas oleinowy występuje też w:
- Oleju z orzeszków ziemnych i laskowych
- Oleju migdałowym i rzepakowym
- Otrębach ryżowych
- Oleju sezamowym
- Smalcu
- Oleju słonecznikowym – tu jest go stosunkowo niewiele bo około 30%
Ciekawostka: spożywając oleje w celu wzbogacenia diety o kwas oleinowy należy je spożywać na surowo! Fakt zjadania np. frytek smażonych na jakimkolwiek oleju z w/w wcale nie znaczy, że jest to zdrowe ani że dostarczamy sobie w ten sposób Omegi 9! Wręcz przeciwnie, olej przetworzony – podgrzewany, smażony itd. nie dostarczy nam tego, co jest w nim najcenniejsze.
Jak można spożywać olej na surowo? Większość z nas raczej wzdraga się przed piciem łyżki oleju prosto z butelki, ale na szczęście można go zjadać na surowo inaczej i to w znacznie smaczniejszej formie. Pomysły:
- Dodawanie odpowiedniego oleju czy oliwy z oliwek do sałatek
- Polewanie pizzy i innych podobnych wyrobów – już po upieczeniu. W wielu restauracjach umieszcza się na stolikach oliwę i oleje właśnie do tego celu. Polania 1 łyżką pizzy, bagietek czy indyjskiego chleba już pozwoli nam na dostarczenie sobie kwasu oleinowego w smaczny i zdrowy sposób.
- Dodawanie oleju do gotowych dań: zupy i sosy, gotowanie ziemniaki, smażona pierś z kurczaka – już po podaniu na talerzu!
Dlaczego kwas oleinowy jest zdrowy?
Zdrowotne walory kwasu oleinowego wynikają wprost z faktu jego nienasycenia. Dziś coraz częściej zastępuje się w dietach kwasy nasycone na nienasycone, co ma wybitny wpływ na poprawę działania ludzkiego układu krążenia i niwelowanie m.in. ryzyka miażdżycy. Dodatkowo, odpowiadając na pytanie dlaczego kwas oleinowy jest zdrowy, należy wspomnieć o jego istotnej roli w przemianie materii – to właśnie Omega 9 ją usprawnia, pozwalając organizmowi szybciej i lepiej radzić sobie z trawieniem i pozbywaniem się z organizmu zbędnych resztek pożywienia. Dalej, kwas oleinowy wspiera inne składniki budujące w organizmie tkanki, a także sam zmniejsza cholesterol i panuje nad dobrym poziomem trójglicerydów we krwi.
Kwas oleinowy – ile spożywać?
Według rekomendacji specjalistów kwas oleinowy należy spożywać w takich codziennych ilościach, które zapewnią nam jego uzupełnienie i jednocześnie nie doprowadzą do nadmiaru. Dziennie powinno się go spożywać tylko tyle, by pokryć ok 10-15% całego zapotrzebowania na energię. Dla przykładu, przy codziennym dostarczaniu sobie ok 2000 kalorii w posiłkach, wystarczy uwzględnić w tym ledwie 20 do 30 gram kwasu oleinowego. W łyżkach czystej oliwy z oliwek będzie to około trzech.
Uwaga: nie znaczy to, że musimy sięgać po 3 łyżki oliwy codziennie! Kwas oleinowy zawiera się też w wielu innych produktach, dlatego jeśli je spożywamy – możemy sobie odpuścić restrykcyjne trzymanie się „trzech łyżek” oliwy dziennie (na dłuższą metę byłoby to wręcz uciążliwe).
Kwas oleinowy a smażenie
Oleje zawierające kwas oleinowy – np. olej słonecznikowy, rzepakowy czy migdałowy, nadają się do smażenia i mają też dużą odporność na działanie wysokiej temperatury. Można je oczywiście stosować w kuchni, większość z nas robi to zresztą od dawna, przy czym jeszcze raz należy podkreślić, że przetworzony olej dostarcza do organizmu mniej (lub wcale!) kwasu oleinowego. Tym samym jeśli liczymy, że usmażymy sobie mięso na takim oleju i będziemy zdrowi, bo właśnie przyjęliśmy porcję Omegi 9 – to jest to myślenie błędne! Najzdrowszą formą przyjmowania Omega 9 jest forma surowa.
Czy kwas oleinowy ma wysoką szkodliwość?
Wiele osób, będąc przekonanym o ogólnej szkodliwości dań przyrządzanych na olejach pyta, czy kwas oleinowy ma wysoką szkodliwość. Odpowiedź jest tu jednoznaczna: nie, nie ma! Sam kwas oleinowy jest jedynie składnikiem olejów i jest całkowicie bezpieczny dla zdrowia człowieka. Nie wywołuje też niepożądanych efektów ubocznych. Jednocześnie, co trzeba zaznaczyć: jedzenie potraw wyłącznie na bazie oleju, a tym bardziej jego smażenia – zdecydowanie do zdrowej diety nie należy.
Kwas oleinowy – tak, ale tylko na surowo!
Ważne: nie ma żadnych przeciwwskazań do swobodnego sięgania po kwas oleinowy przez kobiety karmiące piersią i ciężarne.
Jakie właściwości zdrowotne ma kwas oleinowy?
Najważniejsze właściwości zdrowotne, jakie ma kwas oleinowy to:
- Naturalna ochrona organizmu przez miażdżycą – oczywiście pod warunkiem, że nie przesadzimy z ilością spożywanych, niezdrowych tłuszczów i węglowodanów tak mocno, że już nawet Omega 9 sobie z tym nie poradzi
- Wspomaganie przetwarzania składników pokarmowych naszego posiłku tak, by do wątroby docierały na tyle „przerobione”, żeby jej nie obciążać i nie zwiększać ryzyka pojawienie się pierwszych problemów miażdżycowych
- Ograniczanie ryzyka występowania chorób układu krążenia
- Wspieranie utrzymywania odpowiedniego poziomu cholesterolu we krwi
- Hamowanie rozwoju chorób autoimmunologicznych
- Ograniczanie stanów zapalnych
- Zachowywanie właściwego ciśnienia tętniczego krwi
- Utrzymywanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi
- Poprawianie tzw. wrażliwości na insulinę i całego profilu lipidowego krwi
- Wzmacnianie uczucia sytości, co sprawia, że nie chce nam się jeść więcej
- Łatwiejsze przyswajanie większej ilości witamin, które dobrze rozpuszczają się w tłuszczach
- Podnoszenie tzw. nieswoistej odporności organizmu
- Poprawianie elastyczności, odżywienia i nawilżenia skóry, a także realny wpływ na jej ochronę przed uszkodzeniami
- Ułatwianie gojenia się ran
- Podnoszenie poziomu koncentracji
- Dobry wpływ na włosy i paznokcie
Kwas oleinowy – zastosowanie
Jakie zastosowanie ma kwas oleinowy? Przede wszystkim zdrowotne: stanowi cenny dodatek do sałatek, gotowych dań, mięs i ryb, a spożywany w odpowiednich ilościach i na surowo, jest bezcenny dla zdrowia człowieka. FDA, amerykańska Agencja do spraw Żywności i Leków zaleca jego stosowanie w ilości około półtora łyżki dziennie, przy pozyskaniu z oliwy z oliwek, wskazując na wysokie prawdopodobieństwa obniżenia tą drogą ryzyka miażdżycy i chorób serca.
Poza zastosowaniem typowo zdrowotnym kwas oleinowy jest również wykorzystywany jako:
- Substancja pomocnicza w przemyśle farmakologicznym
- Emulgator poprawiający konsystencję produktów
- Rozpuszczalnik dla produktów w aerozolach
- Plastyfikator w produktach typu sztyfty (nadaje im miękkość, ogranicza kruszenie, wydłuża jakość)
- Składnik mydeł i emolientów poprawiających wygląd i odporność skóry
- Element do wyrobu lubrykantów
- Istotny dodatek stosowany do produkcji kosmetyków chroniących skórę i nawilżających ją oraz czynnik dodawany do kosmetyków pielęgnujących włosy (efekt wygładzania)
- Składnik w produkcji substancji o znaczeniu uszczelniającym oraz detergentów
- Ważny składnik topników do lutowania
- Czynnik ułatwiający syntezę nanocząsteczek
Warto też wiedzieć, że kwas oleinowy należy do cennych kwasów tłuszczowych wykorzystywanych do produkcji hormonów! Mowa tu o tych hormonach, które regulują podstawowe funkcje organizmy, m.in. krzepnięcie krwi oraz jej ciśnienie.
Jak można odróżnić kwas oleinowy od kwasu stearynowego?
Wizualnie kwas oleinowy jest bardzo podobny do kwasy stearynowego, ale są to dwa skrajnie różne produkty o różnych właściwościach i zastosowaniu. Jeśli przypadkiem weszliśmy w posiadanie obu i nie wiemy, jak je od siebie odróżnić, to istnieje na to sprawdzona metoda: oba kwasy poddajemy reakcji z wodą bromową. Zetknięcie tego rodzaju wody z kwasem stearynowym nie spowoduje żadnych widocznych gołym okiem zmian. Z kolei kwas oleinowy wejdzie z wodą bromową w reakcję chemiczną i wyraźnie ją odbarwi. Młody chemik poza wodą bromową może też wykorzystać manganian(VII)potasu – tu reakcja będzie identyczna.