Eugenol – właściwości. Czy jest szkodliwy?

O istnieniu organicznego związku chemicznego, jakim jest eugenol, dowiadujemy się często podczas lektury związanej z olejkiem goździkowym i jego właściwościami. Czym jest ta substancja, gdzie się ją stosuje i czy w każdej sytuacji jest bezpieczna? Podpowiadamy!

Eugenol – co to?

Co to jest eugenol? W największym uproszczeniu jest to silny związek zapachowy będący pochodną gwajakolu i stanowiący podstawowy składnik popularnego olejku goździkowego. W produkcie tym znajduje się od 72 do nawet 90% eugenolu, który sam w sobie jest najczęściej bezbarwną lub jasno żółtą cieczą, o oleistej konsystencji. Cechuje go przyjemny, goździkowy zapach i chemiczna właściwość, wskutek której eugenol ciemnieje pod wpływem powietrza.

Wzór chemiczny: C₁₀H₁₂O₂
Pochodzenie: zarówno naturalne, jak i syntetyczne

Z racji na swoje specyficzne właściwości, eugenol jest stosowany w różnych branżach, a jego działanie w zbyt wysokim stężeniu może być dla zdrowia szkodliwe!

Eugenol – właściwości

Co sprawia, że eugenol znajduje zastosowanie w różnych sektorach gospodarki i jakie właściwości ma ten organiczny związek chemiczny? Przede wszystkim, do grupy jego właściwości zalicza się:

Antyseptyczność i właściwości odkażające – w odpowiednim stężeniu doskonale radzi sobie z bakteriami i wirusami.
Cechy znieczulające i przeciwbólowe – minimalizuje odczuwany w różnych sytuacjach ból
Właściwości pobudzające
W dużym stężeniu silne właściwości podrażniające – to właśnie dlatego stosowanie go jest ograniczone do minimalnego stężenia
Słabą rozpuszczalność w wodzie, za to bardzo dobra w alkoholach, olejach i kwasie octowym
Działanie przeciwgrzybiczne
Działanie antyoksydacyjne
Charakterystyczny zapach goździków
Piekący smak

Jak działa eugenol?

Działanie eugenolu jest ściśle związane z jego chemiczną budową oraz z wcześniej wymienionymi właściwościami. To właśnie dzięki nim związek ten działa ściągająco na błony śluzowe, odkaża je i dezynfekuje oraz zmniejsza ból. Co ważne, działanie eugenolu jest typowo miejscowe – działa on tam, gdzie zostanie zastosowany, nie obejmując swoimi właściwościami innych miejsc ludzkiego organizmu.

Eugenol – zastosowanie

W jakich sektorach znajduje zastosowanie eugenol? Najczęściej są to:

Branża kosmetyczna – w której wykorzystuje się go jako dodatek zapachowy oraz składnik do produkcji kosmetyków mających działanie antyseptyczne i odkażające. Zawartość eugenolu odnotowuje się np. w woda toaletowych, perfumach, dezodorantach, pastach do zębów (łagodzących podrażnienia jamy ustnej i dziąseł), kremach przeciwbakteryjnych i mydle. Rozcieńczony oliwką olejek gożdzikowy z eugenolem doskonale nada się też do masażu z elementami aromaterapii.
Przemysł spożywczy – eugenol stosuje się do nadawania pięknego zapachy herbatom, ciastom, olejkom zapachowym ale i wyrobom mięsnym. Dodatkowo substancja ta w procesie utleniania przekształca się w wanilię, dlatego często jest używana właśnie do jej produkcji.
Eugenol Stomatologia – tu wykorzystuje się znieczulające i antyseptyczne właściwości eugenolu. Związek ten jest cennym składnikiem do wypełnień zębów, z których wcześniej usuwana była próchnica i czynnikiem redukującym bądź minimalizującym ostre bóle po ekstrakcjach zębów. Znajduje też zastosowanie w protetyce specjalistycznej, używa się go do tworzenia cementu dentystycznego i odkażania kanałów zębowych.
Sektor chemii czyszczącej – tutaj eugenolu używa się do produkcji środków czyszczących i produktów odkażających, przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybicznych, które cechują się przyjemnym, goździkowym zapachem
Branża produkcji tworzyw sztucznych – eugenol stanowi w niej często tzw. plastyfikator do produkowania niektórych tworzyw sztucznych. Zwiększa ich elastyczność, obniżając jednocześnie tzw. temperaturę zeszklenia.
Medycyna naturalna – zawarty w olejku goździkowym eugenol znajduje zastosowanie przy łagodzeniu silnych bóli mięśniowych i stawowych. Powoduje przekrwienie skóry, rozgrzanie jej i w efekcie działanie znieczulające, połączone z przeciwzapalnym. W medycynie naturalnej i zielarstwie uznawany jest wręcz za najsilniejszy środek bakteriobójczy. Walczy się nim w zabijaniu malarii i łagodzeniu przebiegu takich chorób jak gruźlica, cholera, świerzb czy grzyby Candida.

Uwaga: kiedyś stosowano eugenol do aplikacji na odzież, jako metodę odstraszania insektów – dziś, po licznych badaniach już się tego nie robi! Zapach goździkowy ma wprost odwrotne znaczenie i zamiast odganiać niechciane owady – przyciąga je!

Czy eugenol jest szkodliwy?

Tak, w dużym stężeniu i przy nieodpowiednim stosowaniu, eugenol jest szkodliwy dla zdrowia, a jego nieumiejętne wykorzystanie może się wiązać z poważnymi zagrożeniami dla zdrowia!

Zbyt duże stężenie i zbyt duża dawka – są toksyczne dla ludzi! Max stężenie stosowania nie może wynosić więcej niż 0,5%
W żadnym razie nie wolno spożywać olejku goździkowego! Jest zbyt groźny i może powodować poważne konsekwencje

Toksyczna ilość to już 10-30 mililitrów, a spożycie takiej dawki może prowadzić do początkowego pobudzenia, dalej utraty przytomności, a po kilku godzinach nawet śpiączki! W okresie do 24 godzin od przyjęcia w/w ilości na uszkodzenia narażona już będzie wątroba, a dalej pojawi się żółtaczka, silne podrażnienie skóry, niemożliwość wybudzenia się

Eugenol – bezpieczeństwo

Zachowując bezpieczeństwo używania eugenolu, pamiętajmy, że nie spożywa się go doustnie, a w ogóle nie powinny po niego sięgać kobiety w ciąży ani karmiące piersią. Stężenie powyżej 0,5%, co ciężko jest wymierzyć samodzielnie (!) – może być zabójcze. Dodatkowo, bezpieczne użycie eugenolu powinno się konsultować z lekarzem, pamiętając też o przechowywaniu tego produktu w ciemnym, zamkniętym flakonie, z dala od dzieci.

Pierwszym sygnałem alarmowym mogącym świadczyć o przedawkowaniu jest wyprysk na skórze i wysypka.

Gdzie można kupić eugenol?

Czystego eugenolu raczej nie kupimy w sklepach (a jeśli już – nie warto ryzykować!) w innej formie jak w olejku goździkowym. Ten z kolei dostaniemy głównie w e-sklepach, w cenie około 15-20 zł za buteleczkę. Przed zakupem należy dokładnie sprawdzić produkt, sprzedawcę i datę ważności, oraz nie stosować bez konsultacji ze specjalistą.

Jak stosować eugenol?

O tym, jak bezpiecznie stosować eugenol mówi nam ulotka na opakowaniu kupionego produktu. Każdorazowo należy się do niej ściśle stosować, absolutnie nie przekraczając dawki, ani nie próbując zmieniać formy aplikowania substancji. Dobrze jest również zapytać o sposób użytkowania takiego olejku zawierającego eugenol – bezpośrednio lekarza. Bardzo często wyjaśni nam on, że związek ten najlepiej jest przed użyciem dobrze rozcieńczyć.

Jak stosować olejek goździkowy na zęba?

W przypadku popularnego stosowania olejku goździkowego na ból zęba, olejek należy zawsze wcześniej rozcieńczyć – np. w zwykłym oleju jadalnym. Tak przygotowany roztwór aplikujemy na ząb za pomocą wacika. Dodatkowo można też przygotować zwykły napar z goździków, który będzie lekką formą związku i pomoże na ból oraz schorzenia jamy ustnej np. afty czy grzybicę języka.