W czasach wielu napięć i nerwowych sytuacji, które dotykają nas zarówno ze strony zawodowej, prywatnej, politycznej, rodzinnej jak i ogólnoświatowej, ucieczka od problemów związanych z trudną codziennością, jest dla wielu osób jedną z form radzenia sobie z nimi. Tym właśnie jest eskapizm – próbą oderwania się od niełatwej rzeczywistości z ukierunkowaniem na ucieczkę do świata fantazji i iluzji.
Czym cechuje się eskapizm?
Eskapizm jako ucieczka od problemów związany jest wprost z poszukiwaniem dla siebie miejsca w świecie wyobraźni, będącym w naszym mniemaniu często czymś lepszym i bardziej atrakcyjnym niż rzeczywistość.
- To pragnienie ucieczki do tego, co bolesne i realne, do tego, co piękne i fantazyjne, ale nierzeczywiste!
- W literaturze mówi się o tym, jako o kompletnym oderwaniu tekstu od życia
- W socjologii jest to np. oderwanie od ruchów społecznych i zwrócenie się ku religii, wierzeniom dawnym i zapomnianym, a nawet ku iluzyjnemu mistycyzmowi
- W praktyce może być to np. wsiąknięcie w świat gier komputerowych czy technologii VR, która pozwala cieszyć się życiem alternatywnym w grze, bez jej powiązania z tym, z czym zmagamy się na co dzień. Dobrym przykładem może być też sięganie po literaturę fantasy, której nierealna fabuła i bohaterowie zastępują nam życie, przyjaciół i rodzinę.
- Bierna aktywność np. skupienie się na filmach, serialach, video z portali społecznościowych – w skali, która pochłania większość naszego życia
- Skrajną formą eskapizmu jest też uciekanie w alkohol, dopalacze i narkotyki, które w konkretnej dawce wywołują w mózgu „piękne” iluzje i stany, których nie da się osiągnąć w sposób realny.
Współcześnie pod eskapizm podciąga się też nagłe decyzje np. w stylu „rzucam wszystko i wyjeżdżam do Tajlandii, w Bieszczady, w dzicz, do puszczy amazońskiej itd.”. Tu formą odrealnienia jest myślenie, że poza środowiskiem, w którym żyjemy będzie nam lepiej i piękniej, ale to „poza” musi znajdować się bardzo daleko i być czymś, co w ułudzie (np. na podstawie cudownych zdjęć z internetu) wydaje nam się lepszym światem.
Co wywołuje tendencje eskapistyczne?
- Długotrwały stres i tzw. „przelanie się czary goryczy”
- Urazy psychiczne związane z nagromadzenie się takiej dawki problemów, z którymi już nie jesteśmy sobie w stanie poradzić
- Zbyt ciężka praca, która odbiera radość życia i wywołuje coraz większe napięcia, dla których nie znajdujemy ujścia
- Niebezpieczne środowiska życia, tzw. „złe towarzystwo” czy ogólnie demotywujące do czegokolwiek otoczenie
- Brak umiejętności znajdowania realnych przyjaciół – tu również skrajna samotność, brak wsparcia społecznego, rodzinnego itd.
- Problemy osobiste, związkowe
- Sytuacje kryzysowe
Niegroźna ucieczka czy ryzyko manii?
Choć sam eskapizm w swej łagodnej formie może być wręcz korzystny dla naszego zdrowia, pozwalając znaleźć odskocznię od problemów, czy będąc swojego rodzaju rekreacją umysłową to w skrajnej opcji może stać się nawet manią. Każdy z nasz szuka w życiu czegoś, co pozwoli mu na odprężenie się, ale jeśli to coś stanie się obsesją, bez której nie będziemy sobie wyobrażać życia, a wręcz zmienimy je całkowicie decydując się na „odskocznię w inne światy”, to ryzyko utraty wskutek takiego działania pracy, partnera czy rodziny, będzie wysokie.
Eskapizm to nie jest choroba psychiczna i nie uwzględniają jej żadne medyczne książki ani periodyki, ale warto wiedzieć, że jeśli wśród bliskich zauważymy kogoś, kto ucieka poza realia aż do przesady, to powinno nas to zaniepokoić. Bardzo często z pozornie niegroźnej formy ucieczki czy zainteresowania się nagle czymś całkowicie wirtualnym i oderwanym, można doprowadzić się do stanu nałogu np. uzależnienia od gier komputerowych, narkotyków czy samego przebywania w świecie marzeń i iluzji.
Warto pamiętać, że marzenia są ważne dla każdego z nas, ale nie powinny one przesłaniać rzeczywistości, ani „wchłaniać” nas w ich świat tak mocno, że przestaniemy dostrzegać to, co naprawdę nas otacza.
Więcej o eskapizmie można znaleźć w literaturze filozoficznej, społecznej, ale i psychologicznej, choć ta ostatnia wspomina o nim raczej jako o stanie, z którego można popaść w problemy natury umysłowej, chociaż w większości przypadków się to nie zdarza. Specjaliści podkreślają, że lekki eskapizm doskonale poprawia nastrój, budzi lepsze poczucie humoru i w wybitny sposób podnosi samoocenę, pozwalając nam się odprężyć i zrelaksować, a nierzadko też znaleźć w sobie moc pokładów do kreatywnego działania.