Catcalling – co to jest i dlaczego budzi kontrowersje?
Catcalling to forma werbalnego molestowania na tle płciowym, która najczęściej przybiera postać niechcianych komentarzy, gwizdów czy proposów kierowanych w stronę kobiet w przestrzeni publicznej. Choć niektóre osoby wciąż mogą traktować takie zaczepki jako nieszkodliwą formę flirtu czy komplementu, w rzeczywistości catcalling bywa doświadczeniem upokarzającym, zastraszającym i naruszającym prywatność.
Termin „catcalling” wywodzi się z języka angielskiego i pierwotnie był używany do opisywania gwizdów i okrzyków pochodzących z publiczności podczas nieudanych występów. Z czasem zaczęto nim określać także dźwięki i komentarze wydawane przez mężczyzn na ulicy w kierunku przypadkowych kobiet. Dziś catcalling jest coraz częściej postrzegany jako przejaw molestowania ulicznego i jedna z form przemocy symbolicznej.
Przykłady catcallingu – jak wygląda to w praktyce?
Catcalling może przejawiać się na wiele różnych sposobów i rzadko jest ograniczony do niewinnego komplementu. Do najczęstszych form zaczepiania należą:
- Gwizdanie i klaskanie w stronę przechodzącej osoby
- Obrzydliwe lub seksualne komentarze – np. „ale masz tyłek”, „co taka poważna, uśmiechnij się”
- Propozycje seksualne – „Chcesz się zabawić?”, „Wsiadasz ze mną do auta?”
- Obserwowanie i nagrywanie osoby bez jej zgody
- Pytania o numer telefonu lub propozycje randki, mimo braku jakiegokolwiek sygnału zainteresowania
Ważne jest, aby zrozumieć, że nie każda interakcja na ulicy stanowi catcalling. Kluczowym elementem odróżniającym zwykłe uprzejme podejście od molestowania werbalnego jest brak wzajemności i obopólnej zgody – catcalling to jednostronna forma zachowania, często zabarwiona seksualnie i nacechowana przemocą emocjonalną.
Dlaczego catcalling jest problemem społecznym?
Choć dla osoby zaczepiającej catcalling może wydawać się błahym żartem lub niegroźnym komplementem, dla osoby zaczepianej jest to często źródłem stresu, lęku i dyskomfortu. Kobiety poddawane takim zachowaniom uczą się na nowo planować trasę przejścia, wybierać ubrania mniej prowokujące, zakładać słuchawki, aby uniknąć kontaktu – wszystko po to, by zminimalizować ryzyko bycia zaczepioną.
Zjawisko catcallingu tworzy atmosferę niepokoju i sugeruje, że kobiety w przestrzeni publicznej mogą być nieustannie oceniane pod kątem swojego wyglądu, bez ich zgody i niezależnie od celu, w jakim się tam znalazły. Molestowanie uliczne to forma dominacji, która nie tylko uprzedmiotawia drugiego człowieka, ale także ogranicza jego swobodę poruszania się po przestrzeni publicznej.
Jak reagować na catcalling? Sprawdzone strategie
Nie ma jednej słusznej metody reagowania na zaczepki uliczne – każda sytuacja jest inna, a bezpieczeństwo zawsze powinno być priorytetem. Istnieją jednak pewne strategie, które mogą pomóc zminimalizować wpływ takiego doświadczenia lub skutecznie postawić granice:
- Ignorowanie: Czasami najbezpieczniejszą opcją jest brak jakiejkolwiek reakcji – nieodpowiadanie, unikanie kontaktu wzrokowego i kontynuowanie marszu.
- Asertywna odpowiedź: Jeśli czujesz się na siłach, możesz jasno i spokojnie wyrazić, że taka forma zachowania jest nieodpowiednia – np. Nie życzę sobie takich komentarzy lub Twoje słowa są nie na miejscu.
- Udawanie rozmowy telefonicznej: Odgrywanie rozmowy przez telefon może stworzyć wrażenie, że nie jesteś sama, co czasami zniechęca do dalszego zaczepiania.
- Szukanie pomocy w otoczeniu: Jeśli czujesz się zagrożona, nie bój się zwrócić do przechodniów, obsługi sklepu, kierowców komunikacji miejskiej – wiele osób chętnie zareaguje.
- Zgłoszenie incydentu: Choć w Polsce molestowanie uliczne rzadko bywa ścigane z urzędu, możliwe jest zgłoszenie uporczywego nękania na policję jako wykroczenia zakłócania porządku publicznego.
Warto również wspierać osoby, które są świadkami lub ofiarami catcallingu. Jeśli jesteś świadkiem niewłaściwego zachowania, możesz zareagować – np. poprzez odciągnięcie uwagi zaczepianego, zapytanie czy wszystko w porządku lub poszukiwanie wsparcia u służb porządkowych.
Czy catcalling jest nielegalny? Co mówi polskie prawo?
W polskim prawie nie istnieje obecnie osobna kategoria przestępstwa określająca molestowanie uliczne. Jednak wiele zachowań wchodzących w skład catcallingu może podlegać pod inne przestępstwa lub wykroczenia, takie jak:
- Art. 107 Kodeksu wykroczeń – Złośliwe niepokojenie innej osoby
- Art. 51 – Zakłócanie spokoju i porządku publicznego
- Art. 217 Kodeksu karnego – Naruszenie nietykalności cielesnej
- Art. 190a kk – Uporczywe nękanie (stalking)
W zależności od intensywności, częstotliwości i formy zaczepki, możliwe jest rozpatrywanie takich incydentów przez organy ścigania. Kluczowe jest jednak dokumentowanie takich wydarzeń – np. nagrywanie (jeśli to możliwe), zapisywanie dat, miejsc i ewentualnych świadków.
Jak przeciwdziałać catcallingowi jako społeczeństwo?
Krok ku ograniczeniu catcallingu może zrobić każdy z nas. Edukacja, rozmowa i otwarte piętnowanie tego typu zachowań to podstawy skutecznej systemowej zmiany. Oto kilka działań, które możemy podjąć wspólnie:
- Edukujmy młodzież – rozmawiajmy o granicach, zgodzie i szacunku już od najmłodszych lat.
- Nie przyzwalajmy na niewinne żarty – nawet jeśli sam nie zaczepiasz, bierne przyzwolenie to współudział.
- Wspierajmy kampanie społeczne – takie jak „Stop Street Harassment” czy lokalne inicjatywy feministyczne.
- Reagujmy jako świadkowie – obecność postronnych osób, które sprzeciwiają się takim zachowaniom, działa odstraszająco.
Catcalling to nie tylko problem jednej płci – to problem całego społeczeństwa, który dotyka kobiet, ale wymaga solidarności, empatii i zmiany postaw u wszystkich jego członków.
Renata Adamska – redaktorka magazynu wesowow.pl. Tworzy inspirujące treści dla kobiet, łącząc pasję do pisania z tematami bliskimi codziennemu życiu. W jej artykułach nie brakuje stylu, empatii i praktycznych wskazówek dotyczących relacji, urody, psychologii i kobiecego rozwoju.